چارمی بھر
لمہ ! من کسان اتاں، بہ گند ئے منی بازیں ھبر تاموریں ھیال بہ بنت بلئے ھاجی ساھب ءَ من ءَ تیار کرت ”بچا! تیا ر بو رواں“۔ من ءَ چاڑے ءَ زرت۔ من ھمے سرپد بوت آں کہ درستیں منی ھمسر کوہ ءِ مراد ءِ زیارت ءَ شتگ اَنت، ھاجی من ءَ ھم بار ت، بلئے ھاجی ءِ گْوشگ اَت : ”بچا زیارت ءَ اناں شمئے لیڈر ءِ برسی بوگ ءَ اِنت مزنیں جلسھے بوگ ءَ اِنت۔“
من ھبکہ بوت آں ”ابا گڑا کدی رواں۔“
”مرچی بس کئیت رواں ۔“ من گل اِتاں۔ آئیگی ءَ ناں من وتی لیڈر ءِ برسی ءَ ھوار بوگ ءَ اِتاں۔ من گیشتر گل اَت آں کہ من تربت ءَ روگ ءَ آں۔ دیر نہ گوست بسے اتک ما سوار بوت ایں۔ منءَ درستیں بی ایس او ءِ سنگت مھر دیگ ءَ اِت اَنت۔ منی ھیال ءَ منی امر ءِ تھنا من اِتاں ءُ کماش تریں مردم ھاجی ساھب اَت پمیشکا بس ءِ تہ ءَ مردم گیشتر دلگوش اِت اَنت۔ من ءَ مھر دیگ ءَ اِت اَنت۔ چہ مئے ھلک ءَ دور نہ شت اَنت گڑاپگے بوت ءُ چیسک چاسک ، بس اوشتات درستیں مردم ھشک ءُ ھیران کس ءَ ھچی نزانت کہ چی بوت بلئے درست ایر کپت انت۔ بس ءِ چیر اش چار اِت ، ھاجی ءَ گُشت : ”پہ اے بس ءَ پہ دیر بہ ننداں منی ھیال ءَ سنگتاں ھرکسی کر ءَ موتر سائیکل ھست گڑا ھمت کن اِت تاں آوارانءَ رواں پدا دیم ءَ سواری باز بیت۔“
اے زمانگ ءَ پیر ءُ ورنا درست بی ایس اوءِ باسک اِت اَنت، زمین زادگ، آجوئی ءِ اوگاماں آسمان سر ءَ زرتگ اَت۔ مئے میتگ ءِ درستیں مردماں سائیکل زرت اَنت ، دیم پہ آواران ءَ۔ من ءَ یات اِنت کہ ما تاں آوران ءَ سائیکل ءِ سر ءَ شت ایں۔ بلے آواران تاں کیچ ءَ ما چون سر بوت ایں من ءَیات نہ اِنت۔ کیچ ءِ کالج اَت۔ مچکائی اَت، جلسہ بوت۔ شھید اکبر ھان بگٹی ءِ گْوشتانک مردماں وش نہ بوت۔ ایسا کومی ءِ شئر ھم من ءَ دوست نہ بوت۔ من ءَ مردے ءَ ”کامریڈ“ گْوشت، من ءَ اے ھبر ھم دوست نہ بوت ، من بد برت۔ ھاجی ساھب ءَ من ءَ سرپد کرت کہ ایش بدیں ھبرے نہ اِنت، سنگت ءَ گْوش اَنت کامریڈ۔ پد ءَ ھر سال مئے اسکول ءُ کالج ءِ زمانگ ءُ زند ءَ پِدا ڈے المی اَت۔ ما اے روچ داشت بلئے آ زمانگ سیاسی پرشت ءُ پروش ءُ (مفاداتانی) میڑ ءُ جنگ ءِ باریگ اَت۔ گڑا ھمے گل کہ ایشی ءِ بن ھشت جوڑ کنگ ءَ کہ پِدا شھید گون اَت ”ھئی ءُ مینگل“ ءِ نام ءَ دو بھر بوت۔ چوش کہ ھاجی ساھبءِ کھول مینگل ساھب ءِ منوگر اَت، من ھم مینگل گروپ ءِ بھر ءَ کپت آں۔
بلے مئے پیسریگیں جزبگ پشت نہ کپتگ اَت۔ ما اوٹ ءِ مشین اَت ایں۔ اوٹ کہ نزیک بوت اَنت مارا سرگرمی یے رس اِت۔ واجہ کارانی اوٹ ءُ مشکولی اَت۔ دگہ من نہ زان آں، بس ما وت ماں وت ءَ باج برگ ءِ جھد ءَ اَت ایں۔ 98 ءِ ایٹمی دھماکہ گْوش ئے چاگی ءَ نہ بوتگ اَت کاری باسِد ءِ دلبند ءِ سر ءَ بوتگ اَت۔ مئے چیئرمین نواز شریپ ءِ پروگرام ءَ پروموشن کنگ ءَ اَت۔ بی ایس اوءِ سرکلاں من چہ یونیورسٹی ءِ لان ءَ در کپت آں کہ مروچی رو آں ھئی گروپ ءِ بی ایس او ءَ ھوار باں۔ من سنگتے ڈک وارت، وتی نیکین واھشت گْوشت۔ سنگت ءَ برزین ٹھکے جت گْوشت : ”بابا بل تئی پارٹی شرتر اِنت کم ازکم اَتا اللہ ءِ نام ئِے گون اِنت۔“
من بژنیگ بوتاں ءُ گْوشت : ”من ھما بی ایس اوءِ بھر آں کہ گوں آئی ءَ واجہ اَتااللہ ءِ نام ھم گون نہ اِنت“۔ سنگت ءَ پد ءَ پہ جاک ٹھکے دات ءُ گْوشت : ”بل برو روزگارے بہ کن۔ منءَ اسلم جان گچکی ءِ اے ھبر یاد اتک۔ یار ندیم تو کمال کن ئے، تو کائے پلانی ءَ ٹیکھے بہ دئے، پلانیءَ نوکری یے بہ دئے۔ ھاجی ساھب ءَ کج ءَ کوڈا ھانی دولت گون اِنت۔ اگاں نوکری لوٹ ئے وت بہ کن۔ اگاں نوکری نہ کن ئے ٹیکھداری وت بہ کن۔ نوں تو جوان ئے، مپت ءَ چیا وتءَ ازاب کن ئے۔ اے کامریڈ بوگ نوں مزاکے ءُ کوچرائی یے۔“
اے گپاں رند من بس لانک بست نوں الم کارے کنگی اِنت۔پہ من ءَ کسانیں نوکری یے ءِ کنگ ھم ارزان نہ اَت۔ پرچا کہ من وَ سکا مزن مزنیں گپ جتگ۔ پہ کاروبار ءَ سرمایہ لوٹ ایت کہ منی کر ءَ نیست اَت۔ نوں کمیشن ءِ تیاری کنگی اِنت۔جوانین نوکری یے گرگی اِنت بلئے من زھنی ھساب ءَ ھچبر تیار نہ اَت آں کہ چہ سیاست ءَ زبھر بہ بہ آں۔ من ءَ گْوشگ بوتگ اَت کہ پِدا پہ وتن شھید بوتگ۔ من ءَ گْوشگ بوتگ اَت کہ ھمید پہ وتن سالونک بوتگ۔ منی زھنءِ تہ ءَ نکش اَت کہ نواب نوروز ھان گون ھپتیں ھمراھاں پہ بلوچ سرڈگار ءَ ندر بوتگ۔ تو ھم کولیگ بہ بہ ئے۔ منی ارواہ گوں بلوچستانءَ بندوک اَت۔ من پنجمی جمائت ءَ وانگ ءَ اَت آں۔ ھاجی ساھب ایلیمنٹری کالج اوتھل ءَ اَت۔ آئی ءِ چٹی یے پہ من اھت کہ باریں چہ کج ءَ ھاجیءَ یک شیئرے پٹ اتگ ءُ پہ من راہ داتگ کہ :
”چمن والو خدا ٍھافظ قفس میں لے گئی گردش
وطن پہ چھاگیا اندھیرا تو میرا گھر جلا دینا“
ھاجی ءَ منی اسکول ءِ روگے ٹالکی سئیکل ءَ ھم سھریں رنگے دیگ لوٹ اِت کہ آشوب ءِ نشانی اِنت۔ بلئے منءَ میتگ ءِ بچکا ں انچو کُنّت کرت، من ھاجی ءَ را گْوشت : ”تو اگاں سائیکل سہریں رنگے دات من اسکول ءَ نہ رواں۔“
منی ھیال ءَ من چہ سر ھال ءَ گسر کپان آں بلے من نہ مناں۔ پرچی کہ مرچی پِدا مئے سرھال اِنت۔ چوناہا پِدا وتی کوش (شھادت) ءَ بہ گر داں روچ ء مروچی مکران ءِ پارلیمانی سیاست کارانی لاپ اِنت۔ ایشانی ھمے دروگیں سیاستءِ برورد اِنت کہ من باز وھدءَ جیڑگ ءَ مجبور اَت آں کہ پِدا ءَ راج دْروھی کرتگ، پِدا ءَ بی این وائی ایم جوڑ کنگءِ متلب ھمے بوتگ کہ بلوچ راجی آجوئی ءِ مھکمیں جنز ءَ چہ راہ ءَ کشگءُ بلوچ راجی بانداتءِ سودا جنگ ءُ بلوچ ورنایانی رمبے ءِ چہ شئوری سیاست ءَ کشگ ءُ ذھنی اپائج جوڑ کنگ ءَ اِنت۔ منی نز ءَ راستی ھمیش اَت۔
من دیری واجہ ابدُلنبی جست کرت : ”واجہ ! شما زانتگ کہ ابید ء شئوری سیاست ءَ کومی آزادی ءِ جھد ءِ منزل ءَ سرکنگ ممکن نہ اِنت۔“
لمہ! چہ بن ءَ مردماں بلوچ وانندہ ، ءُ گوں سیاست ءَ سیادی داروکیں مردم بہ بہ اَنت۔ تری لس مھلوک بہ بیت، ھر کس وت ءَ کش ایت ءُ ھمے بلوچ ءِ سیاسی بھر ءُ بانگ ءَ را سردارانی بھر ءَ دور دنت۔ وجہ یا سبب ایش نہ بنت۔ سردارانی سائیکی ھمیش اِنت کہ کس ءَ ھساب نہ کن اَنت۔ ایش یکے دومی ءَ نہ من اَنتءُ دومی ادارہ جوڑ نہ کن اَنت ءُ نہ ھل اَنت ھم دگہ کسے ادارہ سازی بہ کنت۔ بزاں بلوچ ءِ سر ءَ ھر کھرے کہ نازل بوتگ آئی ءِ سر ءَ بہ گر داں پاداں زمہ وار سردار اَنت۔ نوں ھساب لوٹ ایت، بکول بے مِریں مشرپ کہ سئے سردار اَنت کہ پاکستان ءِ روتگاں بُرّگ ءَ اَنت۔اے دگے درست سردار پاکستان ءِ ھمراہ اَنت ءُ بلوچ ءِ گلگ ھم چہ ھمے سرداران اَت۔
ایشانی دست ءَ بوتگ بلئے ایشاں ادارہ جاتی سیاست ءِ راہ بند کرتگ پرچا کہ ادارہ بہ ٹاہ اَنت گڑا سردار ءِ دسترس چہ جھد ءَ ھلاس بیت۔ گڑا، ھر وھد ءَ بلوچ ءِ درستیں بیوسی ءِ زمہ وار سرادار اَنت۔ بزاں اے سئے ئیں سردار۔ ایدگہ بلوچ وانندہ زانت کار بکول پداءِ سوداگرانی ”مکرانی مڈل کلاس“ درست بے میار اَت انت۔ نوں جست تئیگ اِنت کہ جیڑہ ءِ بُن چی اِنت ؟ ھمے ادارتی سیاست ءِ بُن من گْوش آں، بُن ھشت چہ بی ایس او ءَ بیتگ۔ پد ءَ لس مھلوک ءِ تہ ءَ چہ بی این وائی ایم ءَ بندات بیتگ۔ ما کہ جیڑگ ءُ جستجو بندات کرت گڑا من ھمے جاگاہ ءَ سر بوتاں : ”بیا کہ بی این وائی ایم ءِ جوڑ کنگ ءِ سبب ءُ اداراتی سیاست نہ بوتگ بلکین واجہ کاراں چہ آجوئی ءَ دست کشی ءِ لھمیں توجیلے اڈ کرتگ۔“ بلئے ورنا اوگام ءَ آجوئی ءِ جن اَنت بلے راھشوناں تچک ءَ ایشاناں پاکستان ءِ کورچاتیں پارلیمان ءَ بارت سر کنت۔ اے ھبر کہ من مار ات۔ پوہ بوتاں۔ گڑا پِدا منی آئیڈیل نہ اَت۔ وھدے ما کہ ڈاکٹر اللہ نزر ءِ سروکی ءَ جھدے بندات کرت گڑا مئے اولی اوگام دَر پارلیمانی سیاست اَت۔ مئے ھبر بندر ءَ نزور ات بلے پدءَ ھم کس ءَ مئے (موقف) رد نہ کُرت۔ چوش کہ ڈاکٹر ساھب ءَ وتی سیاسی منانک واجہ جان مھمد دشتی ساھب ءِ دیم ءَ ایر کرت، گڑا واجہ ءَ گْوشت : ”ڈاکٹر ساھب تو اگاں دوسال ءَ وتی گپ ءِ سر ءَ اوشتات ئے ءُ زندگ بوت ئے گڑا بہ گندئے مردم باور بہ کن اَنت بلے ساریءَ تئی سیاست ھتم بیت یاکہ تئی جند۔“
نو مئے زانت کار ءُ کواسیں مردم ءِ اے گْوشتن ھساب اَت پہ ما، ھیر ! جھد بندات بوت بی ایل ایپ ءِ بُن ھشت ءِ جوڑ بوگ ءِ سبب ھم پیریں سنگتاں اداراتی سیاست گْوشت۔ بلئے بلوچ ءِ بھت ءَ راستیں سیاست ءُ ادارھانی (طاقت) چہ (شخصی) اجارہ داری ءَ زوراک تر بہ بیت، یک وشیں وابے اَت ءُ وشیں اوستے اَت۔ ما کار بندات کرتگ اَت۔ واجو ءَ بازیں ھند ءَ پِدا ءِ درور دات کہ بلوچ ءِ سیاسی پوہ ءُ سرپدیں مردمے بوتگ۔ پہ بلوچ ءَ باندات ءِ سرپدیں انسانے بوتگ۔دشمن ءَ چہ راہ ءَ دور کرتگ۔ وھدے ما مکران ءَ کیمپ کنگ ءَ شُتیں ، کار بندات بوت ۔ پہ کاراں منی رو ءُ آ گیشتر بلوچستان ءِ جتائیں دمگان اِت اَنت۔گڑا من کمیں وھد ءَ پد دیست، لھتیں کوھنین ءُ بے بئین بلئے ایمانداریں کامریڈ کیمپ ءَ ساڑی اِنت۔شپ روچ سیاسی ھبر ءِ بُن چہ پِدا ءَ بندات بوت ، آسر ھم پِدا اَت۔ بلئے منی مجگ ءَ گپ نہ اوشتات اَنت۔ پدءَ کہ واجہ سدو ءَ من ءَ گوں ھمیدان، دلی، جلاتان آشناگ کرت کہ یار نوں بہ چار۔ من بی ایس او ءِ ممبرے بوتگ آں ، بلے من ھما مردمان چہ چٹ بے سمایاں کہ جنگ ءِ تہ ءَ شھید بوتگ اَنت۔
من پِدا اھمد ءَ ھوار چہ ھما شھیداں آژناگ بوتگاں کہ آوانی سیادی چہ مکران ءُ جھالاوان ءَ بوتگ۔ نے کہ لس بلوچ ءِ شھید من ءَ واننینگ بوتگ اَنت یاکہ گوشگ بوتگ گڑا من گیشتر ایشی ءَ را بدنیتی ءُ وتی مناں کم ھیالی لیک اِت۔ من ءَ وھدے مومن ءَ کہ رماشت کرت ءُ گْوشت کہ : ”ھردیں چیدگ ءَ سر بوت ئے گڑا کار ءِ بندات ءَ گوں ھمے لبزاں بہ کن کہ : ”بچکند پِدا پل سرپتگ اَنت۔“ ھمے رسم داں دیراں مئے گل ءَ ھست اَت ما ھمے وڑ کرت۔
من داں گڈی وھد ءَ اے لبز کارمرز کرت۔ کج ءَ کہ بوتاں سوبے رس اِت گڑا مومن ءَ من ھمے لبز کلوہ کرت اَنت کہ ”بچکند پِدا پل سرپتگ اَنت۔“ چوش کہ من گْوشت جست تنیگ اِنت، دیری من میر نبی ساھب دیست۔ منی جست ھمیش اَت۔میر ساھب کم ھبر کنت بلئے ھبر ئِے معنا دار اَنت۔ من گْوشت : ”واجہ آدگہ مردمان بل من کہ ترا پدا ءُ استاد کمبر ءَ زان آں، شما باید اِنت نواب ساھب منارینت اِنت کہ ادارہ ٹاھینت ایں سیاست بہ کرتیں۔ ھمے وڑ ءَ سراوان، مکران رکشان، جھلاوان ءَ سیاست بوتگ اَت، باید اِنت کوھستان کہ نواب ساھب ءِ مکمل کنٹرول ءَ بوتگ، شمارا شریں گراونڈے رس اِت پہ سیاست ءَ شما پرچا نہ کرتگ۔۔۔ میر سابب ءِ گوشگ اِنت کہ من ءُ پِدا شتگ ایں نواب ساھب ءِ گور ءَ ھمے ھبر ایر کرتگ۔ گڑا نواب ساھب ءَ بلوچی یک وسائیتے مئے دیما آرتگ (کہ یک مردے را یک زھگے بوتگ گڑا مرد ءِ اَزیز ءُ دوست کہ اتکگ اَنت کہ ھمے زھگ ءَ بہ زور اَنت ،مھر بہ دئے اَنت گڑا مرد ءَ وش نہ کُرتگ کہ کسے زھگ ءَ چہ آئی ءَ دور بہ کنت، سکّا بہ پرنچ ایت یا زھگ ازیت بہ بیت یا کہ چہ مردمانی دست جنگ ءُ چُکگ ءَ ایشی ءَ بیماری یے بہ گیپت۔۔۔ نوں مری من ھمے چک ءِ وڑ ءَ سنمبھال اتگ اَنت، من ءَ دل نہ بنت)۔۔ میر ساھب گْوش ایت کہ ما سرپد بوتگ آں کہ واجہ وش نہ کنت یا کہ ترسے دل ءَ اِنت ئِے کہ چوش مہ بیت کہ منی آرگنائزڈیں (قبائیلی) سیٹ اپے ءِ تہ ءَ انتشارے بہ کپ ایت، سیاسی جمھوریت ءِ نام ءَ مردم گمراہ کنگ بہ بنت۔ اے مورچہ نواب ساھب ءَ وتی دست ءَ دارگ لوٹ اتگ۔ باکی بلوچستانءَ کسے ءَ کہ کارے کرتگ گڑا نواب ساھب ءَ کمک کرتگ دیم ءَ نہ اوشتاتگ، اڑاند نہ بوتگ۔ پدءَ پِدا واپس بوتگ۔ پرچا کہ آ پہ گندوکی اھتگ۔ نوں پد ءَ مئے جست تنیگ اَت۔
میر ساھب ءُ من یکجا اَت ایں۔ گڑا من جست ایر کرت واجہ ! بی این وائی ایم جوڑ کنوک اگان پدا اِنت گڑا ایش یک لھمیں بٹریلے (betrayal) نہ بوتگ؟ گڑا میر ساھب ءَ گْوشت : ”من پِدا ءِ بٹرے (betray)ءَ نہ مناں۔ ایرانءِ انکلاب ءُ تودہ پارٹی ءِ بے سوبیءَ رند بلوچ ءِ چیزے وانندہ ءُ پیریں سنگتاں ھمے گْوشتگ ات کہ نوں آرمڈ اسٹرگل یاکہ آجوئی ءِ گپ مشکل اِنت۔ نوں باید اِنت جمھوری جھد ءِ پارست ءَ مردم ھکانی گپ ءَ بہ جنت۔ اے ھبر مولابکش ءُ واجہ ابداللہ جان جمالدینی ءَ دیم ءَ آرتگ۔ من ء میر نبی ءَ ایشی ءِ بگیری کرتگ۔ پِدا اھمد ءُ دگہ دو مردماں منی (موقف) ءِ ھمایت کرتگ، وھدے بی این وائی ایم جوڑ ھم بوتگ، پِدا اھمد مئے مردم بوتگ ءُ مارا کمک ئِے کرتگ۔ گوں ما اوشتوک بوتگ بہ گند ئے ھمے چیز دشمن ءَ سر بوتگ ءُ آئی ءَ پِدا اھمد شھید کرتگ وتی گماشتھانہ گْوشگ ءِ سرا۔ دومی ھمے پیم ءَ ایوب بلیدی ھم بی این وائی ایم ءِ ممبر بوگ ءَ ھوار ھم مئے سنگت بوتگ ، آ ھم دشمن ءَ چہ راہ ءَ دور کرتگ، بلئے ٹیکٹیکل طریقھاں۔
بازیں وھد ءَ اے وڑیں راستی کہ بیان کنگ نہ بنت گڑا الم جھدکار یا کہ لس راجءِ تہ ءَ سر گیچی گیشتر بیت۔ من گْوش آں ھما جھد کار کہ بلوچ ءِ وشیں باندات ءِ ھاتر ءَ کہ نْدر بوتگ اَنت باید آوانی بابت ءَ سرگیچی ھلاس کنگ بہ بنت۔ گْوست نبشتہ بہ بیت، ورنایاں سرکنگ بہ بیت۔ من دلجم آں کہ منی ۱۹۸۹ءَ بہ گر تا روچ ء مروچی اگاں وتی ھمراھاں وسے چیزے کرتگ ”بچکند پدا پل سرپتگ اَنت“ گڑا منی ءُ منی ھمراھانی اوگام پِدا ءِ ارواہ ءَ سر بوتگ ءُ پِدا ءَ الم بچکند اتگ ۔۔۔
لمہ جان! مروچی ئیں سرھال ءِ سر ءَ من گپ باز جتگ ، گوں ھمے لبزاں ترا دیمی سرھال ءَ گپ ءُ تران کناں۔
”بچکند پدا پل سرپتگ اَنت۔“
***
