منی ھیال ءَ پہ “شھمیر” ءِ گال یا گالبند ءَ بلوچ وانندگ، زبان زانت یا نبشتہ کار ماں فیس بک ءَ جاک ءُ جلّڑ کنگ ءَ علمی ءُ زبانزانتی رھبندانی رِدا گپ بِجن اَنت گِھتر اِنت، داں جیڑہ گیش ءُ گیوار بہ بیت۔
شھمیر ءِ گالبند یک مرکب گالبندے کہ آئیءِ دو بھر اَنت ” شَہ+ میر=شھمیر”۔ مئے بازیں سنگت سرپد نہ اَنت کہ بازیں گالانی یک معنایے نہ بیت، بلکیں دو، سئے یا چار معنا بنت، گیشتر ھم بوت کن اَنت۔
ماں بلوچی زبان ءَ ” شَہ ءُ میر” ھردو باز کْوھنیں گال اَنت۔ ” شَہ” ءِ گال پہ “مزن” ءَ کارمرز بیت، بلئے بازجاھاں ماں بلوچی ءَ ” مَہ” ءِ گال ھم پہ مزن ءَ کارمرز بیت۔ ریشگ زانتی ھساب ءَ ھردوکانی معنا ” مزن ” اِنت۔
“میر” ءِ گال ماں بلوچی زبان ءَ پہ دو معنایاں کارمرز بیت۔
۱۔ میر ءِ گال “میرک” ءِ ریشگ یا بُن لبز اِنت کہ ایشی ءِ معنا ” مستر، مہتر، گِس مستر، کہول ءِ مستر یا رئیس” اِنت ۔ اِدا پہ بازی بزاں جمعءَ میران یا میرکان ءِ گال کامرز بنت۔
۲۔ میرءِ دومی معنا ” مِرگ یا مَرگ” اِنت۔ “میر یا مِر” ھردو دْروشم ماں بلوچی ءَ کارمرز بنت۔ چوشکہ ” مَرگ ءُ میران”۔ اِدا میران ءِ گال پہ مُرتگیں مردم ءَ کارمرز بیت۔ چوشکہ ” نمیران” ءِ گال اِنت بزاں” نہ مُرتگیں”، ھما مردم کہ جان ءُ جونی ھساب ءَ بِمریت بلئے نام ئِے زندگ بہ بیت۔ سنسکرت ءَ ” اَمر” اِنت۔ ھمے “میران” ءِ چپّ لبز “نمیران” اِنت۔ نمیران ءَ نوکیں فارسی ءَ “جاویدان” گُش اَنت ءُ میران ءَ میران ھم گُشنت۔ پھلوی ءَ مُرتگین ءَ یا مُرتگیں مردم ھم میران گُش اَنت۔
لغت نامہ دھخدا ءِ تہا میران ءِ گال ءِ معنا چو اِے وڑا داتگ۔
میر/ میران:
ریشه یا مادهٔ بن مضارع فعل مردن. از آن در ترکیب صفت فاعلی مرکب سازند: زودمیر. سخت میر.
اِدا زُود میر ءُ سخت میر ءِ دْروشم ماں بلوچی ءَ ” زُوت مِر ءُ سکّ مِر ” بنت، بلئے میر ءِ گال ھم کہ من بُرزءَ داتگ پہ مرگ ءَ کارمرزبیت۔ گُڈا ایشی ءِ معنا اِش اِنت کہ ھردو دروشم بزاں ” مِیر ءُ مِر” ماں بلوچی ءَ است اَنت۔ ھمے گالانءَ میکنزی، نورائی، حسن دوست، بھرام فرہ وشی، ھوگ، جونی چیونگ ءُ مُعین کارمرز کُرتگ اَنت۔ بُرھان ءِ قاطع ءِ تہا ھم ھمے گال کارمرز بوتگ کہ پھلوی اشکانی یا آسکانی ءِ گالے کہ پھک بلوچی اِنت۔
اِدا اِے گپ پدّر بیت کہ ” شھمیر “ءِ گال ءِ بزانت اِیش اِنت ” ھما مردم کہ پہ مزنیں مقصد ، کار یا مول ءُ مرادے ءَ بہ میریت” آئی ءَ شھمیر گُشنت۔
اِے بلوچی ءِ کْوھنیں گال یا گالبندے کہ بلوچی ءَ کوھنیں زمانگ ءَ ھم کارمرز بوتگ۔ من چہ وتی مستریناں ھم اِشکتگ۔ من پہ ستک گُشاں کہ شھمیر ءِ گال کْوھنیں گالے ءُ پھک بلوچی زبان ءِ گالے کہ پہ شھید ءَ کارمرز بوتک۔
***
دلگوش: واجہ پروفیسر حامدعلی بلوچ یک زبان زانتے ءُ بلوچستان زانشت جاہ ءَ استادے۔ بلوچی زبان ءِ تہا رجانک سازی ءُ اصطلاح سازی ءِ بابت ءَ بی این ایم ءِ احولکاری ادارہ زرمبش ءِ سرا یک باوستے بنا بوتگ۔ اے بابت ءَ بلوچی زبان ءِ نامداریں آزمانکار ءُ شاعرواجہ ناگمان ءُ واجہ منظور بسمل ءُ ،زرمبش ءِ بنیادکار،سیاستکارءُ احوالکار واجہ قاضی داد ریحان ءُ زیشان منان ءِ نبشتانک “سنگر” ویب تاک ءَ شنگ بوتگاں ۔ واجہ حامدءَ وتی نبشتانک ءِ تہا علمی ءُ منطقی بنیاداں گوں حوالہاں شہید ءُ شہمیرءِ معنا ءُ بزانت ءُ کارمرزی ءِ سرا وتی لیکہ ایر کرتگ۔ اے نبشتانک ءَ گوں ادارہ ءِ تپاکی المی نہ انت۔ادارہ سنگر
