چولاں دریا یل داتگ | میجر مجید

مبارک قاضی ءَ گوں یک روچے فونءِ سرا گپ ءُ حال بوت، ہمے گپانی تہا آئیا منا وشیں حالے دات کہ منی نوکیں کتاب “چولان دریا یل داتگ” پہ چاپ ءُ شنگءَ ساڑی انت ءُ من لوٹاں کہ منی اے کتابءِ پیشدانکءَ تو نبشتہ بکن ئے ۔ پمن اے سک وشیں حالے ات کہ ما یکرندے پدا قاضیءِ دُرّیں گپتارانی کتابے ونت کنیں، بلے پمن گشئے قاضیءِ بابتا نبشتہ کنگ باز گرانیں کارے، چیا کہ قاضی بلوچی زبان ءُ لبزانکءِ ہفتمی آزمانءَ سربیتگ کہ آ جاہ ما وابءَ ہم نہ دیستگ۔ بلوچی لبزانکءِ اے کدآوریں شاعرءِ بابتا منی ڈولیں نابزانت چے نبشتہ کت کنت۔ قاضیءِ وڑیں شاعرےءِ وانگ ءُ سرپد بئیگءِ حاترا مئے وڑیں نابزانتاں دگہ 50 سال وانگ لوٹیت۔
وہدے قاضیءِ نوکیں کتاب “چولاں دریا یل داتگ”ءِ بُکچہ بوتک، اے بُکچہ چہ لال، مروارد ءُ گوہرکیمتیءَ سرکیل اَت۔ گران بہائیں گال ءُ دستونک پہ گْومے کماتگ اِتنت۔ لبزانی گچین ءُ بلوچی کالبءَ ایر کنگ ستا کرزیت۔
بلوچی زبانءِ اے کوہ بالاد ءُ ساوڑ باتنیں شاعرءَ وتی تمرد ءُ بے لگامیں بور ماں لبزانکءِ ہر تک ءُ پہناتءَ پہ وڑے تاتکگ۔
مبارک قاضیءِ شاعری خدائی دادے۔
قاضیءِ گسدگواریں گال چہ قاضیءِ زردءِ تہتالاں چست بنت ءُ زردءِ پاہار چہ سک دِیرءَ کاینت ءُ چو لہڑ یں لوہیگءَ سرریچ بنت۔ شدر ءُ مارمُہرگ دْروشمیں گال شاعریءِ دْروشمءَ درشان بنت۔
قاضیءِ راجی مارشت وتی ہندءِ جاورحال، راجءِ بزگی ءُ لگتمالی، رِندانی دیارءِ غلامی، راجءِ سرمچارانی زگریں ہون، ماں پٹّاں ورناہانی کپتگیں جون، مکہیں ماتانی انگریں ارس، گران ءُ سنگینیں گْوہارانی دل بُّریں موتک، کسان سالیں کاڑانی جنوزامی پوشاک، چورہیں چُکانی پریات ءُ زاری، تنگوئیں براتانی جتائی، لگتمالیں گلزمینءِ بزگی، ہونانی ہار، جونانی پتار، قاضیءِ شاعریءِ بُنگپ انت، چیاکہ قاضی بلوچ ڈیھءِ سرا رُستگیں بچّے، آئیءَ وتی ڈیھءِ ہر چیزءِ غم پر انت۔ بلوچ ڈیھءِ سْرُمگیں حاکءَ بگر داں گوسفند ءُ دلوتاں، دْرچکانی کپتگیں تاکاں بگر داں کؤرءِ جؤراں، دْرُست قاضیءَ چو وتی ساہءَ دوست انت۔بقاضیءَ وتی ڈیھءِ کپتگیں بُوچے ہم پہ دژمنءَ شات نہ بیت، آ وہدے مرچیگیں زلم ءُ زوراکیاں گندیت، گڑا بَشبَش وارت، ارمانی ءُ اپسوزیگ بئیگءِ بَدلا پہ پہر ءُ شان وتی ڈیھءِ پُسّگاں نازینیت ءُ شہیدانی مزن جگری ءُ ہمتءَ را سلام پیش کنت ءُ بلوچ سرمچارانی جہدءَ ساڑائیت۔
مبارک قاضیءَ چہ روزء اوّل راجی شاعری کتگ ءُ قاضیءِ گُشتن ءُ کُرتِناں تپاوت نہ بیتگ۔ انچوکہ بلوچ شاعرےءَ گْوشتگ:
شعراں ہما مرد گْوشنت
وت موہری داوا گِرنت
بلوچ راجءِ شاعراں دائما وتی عہدءِ رہشونی کتگ۔ اگاں بلوچءِ کدیمی شاعریءَ چمشانکے دیئے، گُڑا مردم اے سرپد بیت کہ بلوچءِ راجدپتر ہم مارا چہ کدیمی شاعریءَ دست کپتگ۔ جنگی کسہ، گْرانیں لڈّ ءُ بوج، مہری داستان، ہار ءُ ایروپ، طوفان ءُ آہِرّ، بلوچستانءِ سیِمسر، بلوچانی جنگ گوں دری قوماں، بلوچانی وت ماں وتی جنگ، بلوچ دودمانءِ اندرا شیرزالانی کِسہ، مارا ماں بلوچی کدیمی شاعر یءَ دستکپتگ انت۔ گیشتر بلوچ شاعراں حق ءُ تچکیں گپ جتگ، مئے راجدپترءَ اگازی یا درباری شاعر سک کم انت، نورمحمدبمپشتیءِ شہدیں زبان پہ راست گُشیءِ ھاترا دہرءِ زوراکاں بُّرئتگ۔
گنجیں تیاب پسنیءِ شاعر بلوچی زبانءِ ہمک لوز ءُ ہمک گالوارءَ سوہو انت۔ ہمے دابءَ سید ہاشمی، اُستاد عبدالمجید گوادری، منیر مومن ءُ جی آر ملاءِ بلوچی پہک ءُ پلگار انت۔ ہمک ہند ءُ دمگءِ رنگ ءُ دْروشم اشانی شعرانی تہا گندگءَ کئیت۔
مبارک قاضیءِ شعرانی اندرا جمالیات ءُ ندارگ کشی، ماناداری، ڈولداری، دردءِ شاہگانی، مہرءِ مارشت، حق ءُ انساپءِ جارچینی، سرڈگارءِ مہرءُ دوستی، زلمءِ حلافءَ نفرت، بلوچی روایتانی پاسداری، دودمانءِ پہازگ، وتی دود و ربیدگانی پَلہ مَرزی، شہدیں زبانءِ پہریزگ چو رُژنائیں روچءَ پدر انت۔
مبارک قاضیءِ کلم چو جوہرداریں زہمءَ بُّروک ءُ دِیرجنگیں تپنگءَ ٹِک تیر انت۔
بلوچ شاعراں، دانشوراں مدام وتی راجءِ رہشونی کتگ۔ ہر اڑ ءُ جنجالءِ وہدءَ بلوچ شاعر ءُ دانشوراں وتی کلم کار بستگ۔
مبارک قاضیءَ ہم اے درگتا وتی کلم نہ دُزّئتگ۔ وتی مارشتانی درانگازی تچکا راجءِ دیما ایر کتگ ءُ راستی ہرکسی دیما پدر کتگ۔ بلوچ شاعر ءُ کواسانی دُرّیں پنت ءُ گال مروچی ہم تہار ماہیں شپاں رژنءِ مستاگ بنت۔
مبارک قاضیءَ زیک چے گْوشتگ، مروچی چے گُشگا انت، ہچ تپاوت نیست، اے شاعرءِ فکری بلندی ءُ گواچنءِ پدر کنگءِ مثالے کہ باز کم شاعر اے وڑیں تجربہ کت کنت۔ انچو کہ قاضی گشیت:
بہرکنت درداں منی یک انچیں غموارے رسیت
من کدی زانتہ منارا تئی وڑیں یارے رسیت
ساچ قاضی شعر ءُ گالاں داں تئی وس کار کنت
تو ہمے راہءَ رواں بئے بلکیں دلدارے رسیت
قاضیءَ دوتل ءُ دوپوستیں دوستانی بابتا وشیں شعرے گُشتگ، بزاں ہما دوست کہ دیما جی ءُ جان کننت، بلے حقیقتءَ دژمنءِ ہمراہ انت، چوش کہ:
دلءِ ابیتکیانی گاریں کشک رہگزر کتگ
منا را مُدتے کہ من گوں ساہگءَ سفر کتگ
منا تو دل نبئے گوں جمراں کلوہے گوں کناں
ترا صد آفرین ببات کہ دُشمنے نپر کتگ
اے دابیں دوست گونگیں دژمن ءُ ربالانی کرد مئے شُمئے دیما انت۔اے گوہریں گالاں چہ پدر بیت کہ بلوچ شاعراں مدام وتی دہرءِ شاعری کتگ، لپرزگی، لگوری مدام ایرجتگ، قاضی مرچیگیں جاوراں گندیت، گڑا وتی ڈیھءِ ورناہاں ڈاہ دنت ءُ گشیت کہ نوں وپسگ ءُ آرام کنگءِ وہد شتگ، نوں ہر ورناہءَ سلاہ دَزگرگی انت ءُ ڈیھءِ رکینگءِ جہدءَ ہوار بوہگی انت ۔ آ گشیت:
اے عیش ءُ نوش ءُ جوانی پہ ایمنی وش انت
تئی گلزمین غلام انت ، بشانگءَ یل دئے
قاضی ووٹ پنڈوکیں رہشونانی بابت ئَ گشیت:
گچین ءُ چار ءُ گزار انت پدا منی ڈیھ ءَ
زبان ءُ کول ءُ کرار انت پدا منی ڈیھءَ
درامداں ادا بستگ تِلاہءِ کوٹ ءُ قلات
بلوچ بزگ ءُ وار انت پدا منی ڈیھءَ
قاضیءِ کجام یک گالے بزیر آ وت سرحالے جوڑ بیت۔ قاضیءِ ہمک گالےءِ سرا کتابے نبشتہ کنگ بیت۔قاضیءِ باتن ہمینچک پراہ ءُ شاہگان انت ءُ ہمے وڑا پہک ءُ پلگار انت، چوکہ پسنیءِ نیل بومیں زِر۔ اے ھبرءَ ہچ شک نیست کہ قاضی وتی دہرءِ ہما شاعر انت کہ ہچ ہار ءُ ایروپ ءُ نگیگیں جاوراں قاضی لپرزگ ءُ لگور نہ کتگ۔ دہرءِ زلم ءُ ناروائیانی دیما چو البرزءَ مِک بیتگ۔ وتی الماسیں کلم چو زہمءَ کار بستگ ءُ دژمنءِ دلبند چاک کتگ۔
قاضی وتی شاعریءِ اندرا کسی ریاءَ نہ کنت، وتی سارت ءُ گرمیں مارشتانی تچکا درانگازیءَ کنت راستیءَ دیما کاریت۔ ہما وہدءَ کہ لہتیں دوتل ءُ دوپوستیں رہشونءَ بلوچ راجی جنز گوں پارلیمنٹءَ بندوک کت، بلوچ راجی گل پرشت ءُ پروشءِ آماچ بوت انت۔
سُتکگیں شہرءِ گُڈّی بنی آدم
تو کجام اوستءَ زندگ ئے باریں
دُورسریں راہءِ دیریگیں ہمراہ
بے پدیں پگرانی پدءَ کپت انت
مبارک قاضی راست گُشیءِ سَوَبءَ بازیں وہداں کہریں زنداناں ہم بیتگ، بلئے وتی مقصد ءُ جُہدءَ دَزکش نہ بیتگ ءُ نئے کہ سرکارءِ بیہار ءُ پادتْراپاں وتی پکری شاعریءَ دزکش بیتگ۔آ چو منصور حلاجءَ وہدءِ حاکمانءَ بیہار دنت ءُ گشیت:
منا بہ سوچ ءُ آس بدئے
ماں زلمءِ انگراں بجن
منا گوں ٹوپ ءُ گُرکیاں
گوں زہم ءُ اسپراں بجن
آ زانت کہ اے کُلیں زلم ءُ زور منا چہ وتی مادنیں کشکءَ گسر کت نہ کننت، چیا کہ آئیءِ اِرادہ چو بولانءَ مُہکم انت ءُ آئیءِ دیستگیں واب وتی ڈیھءِ آجوئیءَ گوں بندوک انت، پمشکہ وہدءِ دنز ءُ گبار، زلم ءُ جبر، ترس ءُ بیہاراں اے مَلّیں مَترسءَ را ہچ دابءَ نہ چنڈینتگ، پمشکہ آ پہ جار گشیت:
اے زردءِ واھگ انت منی
ہمے پہ من ہزار گنج
پہ راجءِ ہاترا مِراں
نہ بیت منارا ہچ رنج
قاضی گونگیں شاعر ماں بلوچی لبزانکءِ پڑءَ پہ بلوچ راجءَ یک راجی مڈی یے لیکگ بنت، اے گپءَ ہر کس زانت کہ قاضیءِ دابیں شاعر ہزاراں سال ودی نہ بنت، پمشکہ قاضی وہدے سنگتانی بے مہریءَ گندیت، گُڑا پہ بژن گشیت:
وتی دوستانی شگان ءُ غم وتی دُژمنانی بد ءُ ستم
چشین قاضی یے کہ مبارک انت ، پدا مشکلیں کہ ودی بہ بیت
اے ملنگیں شاعر برے گوں زالم ءُ زوراکاں، برے گوں بزگر ءُ شْواناں، برے گوں کبگ رواجیں مہگونگاں، برے گوں مرُگ ءُ ماہیگاں ءُ گُنگداماں، ہر رنگاپض شاعری کنت، وہدے بلوچستانءَ جاور نگیگ اتاں، گُڑا ہمے پشدرا ڈیرہ بگٹیءِ یک اُشترے قاضیءِ شاعریءِ زبانءَ واجہ حداءِ درءَ پریات ءُ زاری کنت ءُ گشیت:
ائے خدا
ائے منصفین،
پروردگار
ائے ہستیءِ ساز ءُ سُرانی رازدار
مرچی کاہ واریں اے گوسفندءَ پہل کن
ائے خدا
گشنت کہ فرانسءِ آشوبی نبشتہ کار سارترءَ یک دگہ ہند ءُ دمگےءِ شاعرےءَ ملاقات کت، گُڑا سارترءَ جست کت کہ شُمئے ہند ءُ دمگءِ سیاسی جاور چون انت۔ شاعرءَ جواب دات کہ من شاعرے آں، منی سیادی گوں لبزانکءَ انت۔ من سیاسی چست ءُ ایراں سرپد نیاں۔ سارترءَ جواب دات، گُڑا تئی شاعریءِ چے کٹّ ءُ نپ کہ تو وتی ہندءِ سیاسی جاوراں سرپد نئے، تو وتی راج ءُ ایندگہ لگتمالیں راجانی دردءِ دَوا نئے، پادا برو من تئی شاعریءَ اشکنگ نہ لوٹاں۔ایشیءِ مطلب ایش اِنت کہ لبزانک ءُ ادبءَ گوں راجی جیڑہاں مزنیں وابستگی یے است۔ اگاں شاعرے چہ وتی استیں جاوراں ءُ راجی اڑ ءُ جنجالاں بے سد ءُ سما بہ بیت آ وتی راجءَ تچکیں راہے پیش داشت مہ کنت گُڑا آ شاعرے گشگ نہ بیت، بلے قاضی چرا بے سمائیں شاعراں نہ انت، قاضیءَ وتی راج ءُ وتی ڈیھءِ غم چو ساہءَ ہمراہ انت، وتی ڈیھءِ بزگ ءُ لگتمالیں مہلوکءَ گندیت، آئیءَ وتی ڈیھءِ دہکان، شوانگ، بزگر، پوریاگِر بزاں کہ چہ زندءِ ہر پڑءَ سیادی داروکانی حیال گْور انت۔
اے ڈُکّ ءُ ویل بلوچءَ چہ بنداتءَ گون انت، اے واری ءُ ازابی بلوچءِ دیریگیں ہمراہ ءُ سیاد انت، اے زلم ءُ جبرءِ جمبراں دیریں کہ بلوچءِ سرا ساہیل انت، اے کشت ءُ کوش دیریں کہ بلوچءِ سرا برجاہ انت، بلوچءِ تاسپیں بچانی جون دیریں کہ ہمک پٹ ءُ میدانءَ کپگا انت، پمشکہ قاضیءِ شاعریں دید بلوچ گلزمینءَ گندیت کہ ہونءَ میچل انت، بلوچ گلزمینءِ دلبندءَ رُستگیں دْرچکے ہونین انت، ہمے جاوراں یک ازمکار ءُ یک دردیگیں دلےءِ واہندیں شاعر گوں اے دروریں شعراں وتی ھیالاں درشان کنت:
دپءِ پُلّیں ھبر ہون انت
دلءِ کوہیں صبر ہون انت
دلوں پاہار کنت انت کہ
مکہیں ماتانی سرہون انت
زمینءَ آپءِ بدلا ہون ریتکگ پلیں دہکانءَ
پمیشکہ رُستگیں درچکانی درستیں تاک ءُ بر ہون انت
مبارک قاضی وتی عہدءِ مستریں زانتکار ءُ سرپد تریں شاعر انت۔مبارک قاضیءِ نوکیں وانگی بزاں “چولاں دریا یل داتگ” شُمئے دستءَ انت ءُ من ہمے سرپد باں کہ اے وانگی پہ بلوچ راجءَ ابدمانیں ٹیکی یے، اے وانگیءِ اندرا قاضیءَ وتی لبزانی ہزانگ ءُ پگرءِ زرءِ لال ءُ مروارد پہ بلوچ راجءَ شوہازتگ ءُ جم کتگ انت۔بلوچءِ استیں جاور، بلوچءِ بزگی، دژمنءِ ناروائی، شہیدانی ہون، پہ لپرزگ ءُ لگوریں رہشوناں پدر کتگ انت چوش کہ:
گوں سِتکیں دلءَ زاری ءُ پریات کنیں ما
اللہءِ درءَ ذکر ءُ مناجات کنیں ما
بِلّے کہ ہزار مْندر بسازیت مئے دشمن
قول انت کہ بلوچستانءَ آزات کنیں ما
رُمبین چو بْرانگولیءِ سرسستگیں کؤرءَ
ما چاکرءِ فرزندیں کرامات کنیں ما
آ روچ نوں قاضی کد ءُ بانداتءِ سرا انت
یک ایمنیں زندے پدا بندات کنیں ما
قاضی دژمنءَ بیہار دنت ءُ گشیت زلم ءُ زوراکی ناروائی دائما قائم نہ بیت ءُ زلمءِ خلافءَ جَدّ و جُہدے بِنا اِنت یک روچے سوبین بیت۔ بزاں کہ قاضی نا امیت نہ انت۔ دلپروش ءُ لپرزگ نہ انت۔قاضیءِ شاعریءِ اے رنگ ءُ دروشم پہ راجءَ مزنیں دلبڈی ءُ آجوئیءِ مستاگے۔ زلم ءُ ناروائیءِ خلافءَ ترندیں بیہارے، چوش کہ :
گار بیت چہ اِمروزءَ بیھ ءُ بُن یزیدانی
رنگ کاریت یک روچے ہون مئے شہیدانی
پہ وتی مرادانی منزلءَ رسنت جزماں
کئیت الّما روچے دؤر شئے مریدانی
منا امیت انت کہ “چولاں دریا یل داتگ” پہ بلوچ راج ءُ بلوچی لبزانکءَ یک بے دروریں ٹیکی یے ءُ رُژنائیں بانداتےءِ مستاگ انت۔

٭٭٭

دلگوش: اے نبشتانک واجہ مبارک قاضی ءِ کتاب “چولاں دریا یل داتگ” ءِ پیشدانک انت کہ سال 2011 ءَ چاپ ءُ شنگ بوتگ ، ادارہ