یک و ایش کہ ڈاکٹر ناگمان ءِ زبان ءِ بارہ ءَ وتی ھیال انچوش مانگیش اتگ کہ گْورے نوکاز نامیں کتابے ٹاھین ایت ءُ دومی نیمگ ءَ گْوش ایت کس نوکیں دانک جوڑ مہ کنت۔ اے پہ من ناگمان ءِ نوکیں رنگ ءُ دْروشمے کہ آ پیسرگیں ناگمان ءِ چھرگ نہ اِنت۔ من ءَ ناگمان دوست اِنت پمیشکا چوش گْوشت نہ کن آں کہ ’’ ناگمان گْوش ایت چہ من ابید کس اے کار ءَ مہ کنت دگہ ھرکس کنت بزاں بے سری کنت ئِے من ئِے کن آں گڑا الکاپ ءُ انجار بیت ۔‘‘ مردنی من ھمے انجار چہ ناگمان ءَ اش کرتگ ءُ ما شما دھانی کچ ءَ چوشیں دانک کارمرد کن ایں کہ ناگمان ءِ جوڑ کرتگین یا دیم ءَ آرتگین اَنت ءُ ناگمان ءَ اے پہ درامدیں دانکانی مٹ ( بدل ) ءَ آؤرتگ اَنت۔ پہ من ھمے انجار انچوش کول ناگمان ءَ جنی دانکے کہ پہ ناگمان ءَ ’’ شھمیر ‘‘ بلے من چوش نہ گْوش آں پرچا کہ اے و کس ملیکی یے بیت ، ناگمان کس ملکیں مردمے نہ اِنت۔
من گوں ڈاکٹر ناگمان ءِ اے ھیال ءَ تشے ھم پت نہ دار آں کہ ’ ھچ زبان اینچو رجانک نہ کنت ‘ اگاں زبان ءَ رجانک مہ کرتیں گڑ ا مئے وتی زبان ءَ اینچو چیزانی نام نہ بوت ۔
پرچا ، سواس زاناں تیوک ءَ بلوچ ءَ جوڑ کرتگ ؟ ، جنتر بلوچانی وتی جند ءِ ساچشت اِنت ، دلجمی گْوشت کن ئے ؟ __پہ من زبان چوشیں چیزے نہ اِنت کہ وت جوڑ بیت یا بیتگ۔ زبان مردمانی ابزار اِنت کسانیں زھگے ءَ بہ گر داں مزنیں مردمے ھم روچ ھمے زبان ءِ تہ ءَ گپ کنت وتی ھیالانی درانگازی ءَ دانک رد ءُ بند دیان کنت، باز بر ءَ نوکیں دانک ءُ سسا ھمے وڑ ءَ دیم ءَ کاینت ۔ پہ زبان ءَ نوکیں دانک کہ جوڑ نہ بیت زبان ءِ ردوم اوشت ایت یا وتی رنگ ءَ مٹائین ایت ، چوش کہ ناگمان ءَ سندی ءِ درور دات ، وتی رنگ ئِے ببا داتگ ھمے پیم مروچیگیں پارسی ’ معرب ‘ اِنت پارسی نہ اِنت۔
ریاست ءِ بزانت اردو ءَ دگر ءُ پارسی ءَ دگر اَنت ، پمیشکا اگاں پہ ایشی ءَ مھترھند ءِ گالبند زیرگ بہ بیت ، پرچا ھراب اِنت ؟ ، اگاں ھراب اِنت دگہ شرترینے جوڑ بہ بیت۔
من ءَ درامدیں دانکانی کارمردی ءِ سر ءَ ھچ ایراد نیست ، بلوچی زبان ءَ چوشیں دانک سک باز اِنت کہ نی آیاں مئے زبان ءِ تہ ءَ شریں وڑے ءَ جاہ کرتگ کہ ھچ کشگ نہ بہ اَنت ، ’’ کمک ، ھبر ، ھال ، بیرک ، کرمساک ، جلگہ ءُ کنداک ‘‘ رنگیں دانک وھدے چہ بن ءَ بلوچی نہ اَنت ، گڑا ’ ریاست ‘ ءَ چہ میار ؟
بلے وھدے کہ تو روکپتی بلوچستان ءِ بلوچاں وتی بھر لیک ئے گڑا ترا وتی درشان ءِ تہ ءَ ھمایانی ھم ھیال داری کنگی اِنت ( زْرمبش ءَ پمیشکا چہ سڑک ءَ ’ دگ ‘ چہ اسکول ءَ ’ دربرجاہ ‘ ، چہ پرائمری اسکول ءَ ’ بنداتی پدانک ءِ دربرجاہ ‘ کارمرد کرتگ ، اگاں ایشاں مہ کنت گڑا پارسی ءَ بہ زیر ایت ، پارسی پہ رودرتکی بلوچانی سرپدی ءَ آسان نہ اِنت ) پمیشکا ما کوشست کرتگ کہ اگاں چوشیں جاھے اڑھے ھست جاہ ء ایشی ءَ کہ ما روکپتی بلوچستان ءِ مردماں انگریزی ھیل بہ دے ایں یا رودرتکی ءَ ’ معربیں پارسی ‘ بلوچی ءِ وتی جند ءِ دانکے بہ یار ءُ کارمرد بہ کن ایں۔گیشتر اے دانک بلوچی ءِ کْوھنیں دانک اَنت ، نوکیں و سک کم اَنت۔
پد ءَ ھم زبان زندگ اِنت ، وتی تہ ءَ آئی ءِ سر ءُ پر ھست اگاں دانکے گوں بلوچی ءَ ھم ساز مہ بیت ( ناگمان منی ھیال ءَ گْوش ایت بلوچی ءِ تب ءَ مہ کپ ایت ، من تب ءِ جاہ ءَ میل کارمرد کن آن ءُ زبان ءِ باندات ءَ ساز پرچا کہ من سما کرتگ زبان ءِ تہ ءَ زیمرے ھست ) ، زبان وت ئِے نہ زیر ایت۔
بلوچی ءَ میران ، نمیر پارسی ءَ نامیرا ھست اَنت۔ زبان زانتانی گْوشگ ھمیش اِنت کہ ’ میر ‘ ءِ مانا مئے زبانانی تہ ءَ ‘ ( بزاں ایرانی زبانانی تہ ءَ ) مرگ اِنت۔ پد ءَ ایشانی سر ءَ ھمینچو کتاب ، ھمینچو ڈکشنری ھست کہ مروچی من ءُ ناگمان ءِ نوبت نہ اِنت کہ ما کانٹ بہ میڑین ایں۔ ایوک ءَ وانگ لوٹ ایت۔
اے بارہ ءَ من چد ءُ پیش نبشتہ کرتگ، شما جھل ءِ چیڑو ءَ شھمیر ءِ بارہ ءَ وان اِت ءُ چہ زْرمبش ءِ یوٹیوب ءَ ھم گوش دار اِت ؛
***
دلگوش: واجہ قاضی داد محمد ریحان بلوچ نینشل موونٹ ءِ بنجاہی احوالکاری ءِ سیکرٹری انت ءُ ادارہ زرمبش ءِ بنیادکاراں ہوار انت۔ آیک جوانیں احوال کارے ءُ سیاسی کارندہ یے۔ واجہ ءِ اے نبشتناک ءَ گوں ادارہ ءِ تپاکی المی نہ انت۔ ادارہ